Marceli Porowski ur. 4 . II. 1894 r. w Woli Bystrzyckiej
zm. z 20/21. X. 1963 r. w Warszawie
Grób Marcelego Porowskiego na Powązkach - Warszawa
"Porowski Marceli, pseud.: Mazowiecki, Sowa, Wolski (1894–1963), działacz samorządowy i konspiracyjny. Ur. 4 II w Woli Bystrzyckiej, pow. łukowski, w rodzinie drobnoszlacheckiej, był synem Marcelego i Heleny ze Stypułkowskich. Ojciec zmarł na tyfus jeszcze przed urodzeniem syna; w wychowywaniu Porowskiego pomagał matce początkowo jej brat ksiądz Bolesław Stypułkowski w Białej Podlaskiej, a po jego śmierci brat przyrodni Józef Stypułkowski, właściciel sklepu w Suwałkach. P. uczył się w gimnazjum rosyjskim w Białej Podlaskiej, skąd w r. 1905 został na pewien czas usunięty, a potem w gimnazjum rosyjskim w Suwałkach, gdzie działał w kółku samokształceniowym.
Zmuszony trudnymi warunkami materialnymi, już od V klasy imał się prac zarobkowych. Po otrzymaniu świadectwa dojrzałości (1911) przez rok zarabiał na wyjazd na studia i następnie od r. 1912 kształcił się na wydziale ekonomicznym politechniki w Petersburgu, który ukończył w r. 1918.
W styczniu 1919 powrócił do kraju, zamieszkał w Warszawie i od maja t. r. pracował w Departamencie III Samorządu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, awansując z czasem na stanowisko naczelnika Wydziału Finansów Komunalnych. W poł. 1929 r. został dyrektorem Biura Związku Miast Polskich. Pełniąc tę funkcję aż do wybuchu wojny 1939 r. uczynił ze Związku instytucję silną organizacyjnie. Ceniony znawca problematyki samorządu miejskiego, był także od stycznia 1930 redaktorem „Samorządu Miejskiego”, organu prasowego Związku Miast Polskich, na którego łamach zamieszczał wiele artykułów. Prowadził też kronikę wydarzeń z zakresu samorządu miejskiego w kwartalniku „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” będąc członkiem jego komitetu redakcyjnego. Współopracował zbiór przepisów „Skarbowość samorządu terytorialnego w Polsce” T. 1: „Dochody” (W. 1927). Na Zjeździe Związku Miast Polskich we wrześniu 1929 w Poznaniu wygłosił referat Potrzeby miast na tle obecnego stanu ich gospodarki a zadania Biura Związku Miast Polskich, a na kolejnych zjazdach przedstawiał referaty sprawozdawcze o działalności Związku. Jednocześnie uczestniczył w pracach powołanych w r. 1931 dwóch Komisji Związku: Urbanistycznej i Techniczno-Ekonomicznej, oraz od r. 1935 w pracach nowo utworzonego Biura Studiów Budowy Wodociągów i Kanalizacji. Był także przedstawicielem Związku Miast Polskich w Państwowej Radzie Kolejowej, Komisji Komunalnego Funduszu Pożyczkowo-Zapomogowego i w Komisji Porozumiewawczej Centralnych Zrzeszeń Samorządowych. Od r. 1935 pełnił funkcję zastępcy członka Rady Naczelnej Międzynarodowego Związku Miast. W r. 1936, inspirowany przez Stefana Starzyńskiego, uczestniczył w kampanii przeciwko rządowemu projektowi ustawy o stołecznym samorządzie, domagając się większej samodzielności gospodarczo-finansowej.
W czasie obrony Warszawy 16 IX 1939 powołany został na stanowisko delegata dzielnicowego Komisarza Cywilnego na obszar starostwa grodzkiego Warszawa – Południe. W czasie okupacji niemieckiej pracował w Zarządzie m. st. Warszawy kolejno jako kierownik Miejskiego Biura Dzielnicowego Warszawa–Śródmieście (od r. 1940), wicedyrektor Wydziału Administracyjnego i wicedyrektor Miejskiego Biura Kontroli. Jednocześnie w początkowym okresie wchodził także w skład trzyosobowej komisji rzeczoznawców przy komisarycznym burmistrzu m. st. Warszawy, Julianie Kulskim. Czynny w konspiracji, od r. 1941 piastował godność Okręgowego Delegata Rządu na m. st. Warszawę, na stanowisku tym łącząc funkcje przedwojennego prezydenta miasta i Komisarza Rządu na m. st. Warszawę; używał wówczas pseud. Mazowiecki, Sowa i Wolski. Po oficjalnym zdaniu P-emu funkcji przez komisarycznego burmistrza miasta w dn. 5 VIII 1944 sprawował w czasie powstania warszawskiego pełnię władzy cywilnej w Warszawie, urzędując początkowo na Starym Mieście, skąd 26 VIII przeszedł kanałami na teren Śródmieścia. W czasie powstania zgłosił formalny akces do Stronnictwa Pracy, z którym w latach okupacji utrzymywał przyjazne kontakty. Po kapitulacji powstania opuścił miasto 7 X 1944 wraz z ludnością cywilną. Przebywał następnie w rejonie Grodziska Mazowieckiego.
W poł. 1945 r. P. powrócił do Warszawy i od lipca t. r. pracował w Departamencie Samorządu Ministerstwa Administracji Publicznej na stanowisku naczelnika wydziału, a następnie wicedyrektora tego Departamentu. Z ramienia Ministerstwa został członkiem Komisji Specjalnej do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym, powołanej dekretem Krajowej Rady Narodowej z 16 XI 1945. Jako członek Komisji zaskarbił sobie wdzięczność wielu niewinnie oskarżonych, których dzięki wnikliwemu rozpatrywaniu przezeń spraw uwolniono od winy i kary. Od marca 1947 był głównym inspektorem do spraw samorządowych Ministerstwa Administracji Publicznej. Jednocześnie kierował komisją międzyresortową, powołaną dla opracowania tabeli płac pracowników samorządowych. W styczniu 1949 został wicedyrektorem Biura Zarządu Centralnego Ministerstwa Administracji Publicznej (od kwietnia 1950 – Ministerstwa Gospodarki Komunalnej). W końcu t. r. przeszedł do pracy w Centralnym Biurze Projektowym Budownictwa Miejskiego, a od maja 1951 był kierownikiem działu technicznego w jego krakowskim oddziale. Zwolniony z pracy we wrześniu t. r., 8 XII 1951 został aresztowany i osadzony w więzieniu mokotowskim w Warszawie. Od poł. 1952 r. przebywał tam w szpitalu więziennym. Sąd Wojewódzki dla m. st. Warszawy wyrokiem z dn. 10 II 1953 na posiedzeniu niejawnym skazał P-ego na karę śmierci z art. 2 Dekretu z dn. 31 VIII 1944. Po orzeczeniu zamiany kary śmierci na karę dożywotniego więzienia przez Sąd Najwyższy 18 VIII 1953 i na 12 lat więzienia na mocy amnestii kwietniowej 1956 – zwolniono go 11 V t. r. z więzienia we Wrocławiu. Sąd Najwyższy 15 XII 1956 wznowił postępowanie w sprawie P-ego. Sąd Wojewódzki dla m. st. Warszawy wyrokiem z dnia 28 II 1957 uniewinnił go orzekając jednocześnie, iż «uniewinnienie Marcelego Porowskiego od hańbiącego zarzutu popełnienia na stanowisku delegata rządu na m. st. Warszawę zbrodni kolaboracji i ludobójstwa jest jednocześnie jego rehabilitacją w tym zakresie». Zaliczony do II grupy inwalidzkiej, od kwietnia 1957 pobierał rentę specjalną. Zmarł w nocy z 20 na 21 X 1963 w Warszawie, pochowany został w grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim.
W małżeństwie (zawartym 7 XII 1920) z Haliną Emilią z Mościckich (1894–1966), lekarzem-stomatologiem, miał dwóch synów: Witolda (ur. 1922), mgr. inżyniera mechanika, i Stanisława (ur. 1925), dr. medycyny".
Andrzej K. Kunert
Biogram pochodzi z XVII tomu Polskiego Słownika Biograficznego opublikowanego w latach 1982-1983.
